Przygotowanie do badania USG jamy brzusznej decyduje o jakości i wiarygodności wyniku. Badanie na czczo oraz zastosowanie diety lekkostrawnej z wykluczeniem produktów gazotwórczych minimalizuje ryzyko zniekształceń obrazu.
A jakie są dokładne wytyczne przed badaniem USG? Tą wiedzą podzielą się z nami eksperci z Centrum USG Diagnoson w Gdańsku.
Wskazania do wykonania badania USG jamy brzusznej
USG jamy brzusznej jest wskazane gdy występują bóle brzucha, nagła utrata masy ciała, utrzymujący się powiększony obwód brzucha, zauważalne guzki lub zgrubienia w obrębie brzucha. Lekarz kieruje na badanie przy podejrzeniu chorób wątroby, pęcherzyka żółciowego, trzustki, nerek, śledziony lub przewodu pokarmowego. USG jamy brzusznej wykonuje się też przy trudnościach w trawieniu, przewlekłych biegunkach, wymiotach, krwawieniu z przewodu pokarmowego lub dróg rodnych, żółtaczce, zatrzymaniu moczu lub stolca oraz podejrzeniu uszkodzeń pourazowych narządów wewnętrznych. Badanie kontrolne stosowane jest również w monitorowaniu leczenia nowotworów oraz profilaktycznie.
Przygotowanie do badania USG jamy brzusznej
Przed badaniem USG jamy brzusznej należy zastosować się do kilku zaleceń, które eliminują czynniki zakłócające obraz ultrasonograficzny. Kluczowe jest pozostanie na czczo, zastosowanie diety lekkostrawnej oraz w razie potrzeby wypełnienie pęcherza moczowego wodą niegazowaną.
Dieta lekkostrawna dzień przed badaniem
Dieta lekkostrawna dzień przed badaniem USG jamy brzusznej wyklucza spożywanie:
- grochu,
- fasoli,
- kapusty,
- cebuli,
- czosnku,
- tłustych mięs oraz kiełbas,
- ciemnego pieczywa,
- grzybów.
Dietę należy oprzeć na:
- gotowanych warzywach (marchew, ziemniak, dynia),
- chudym mięsie drobiowym,
- jasnym pieczywie,
- ryżu,
- makaronie,
- lekkich zupach.
Produkty gazotwórcze takie jak napoje gazowane, świeże owoce i soki, produkty mleczne oraz produkty smażone są całkowicie wykluczone. Takie postępowanie minimalizuje obecność gazów w jelitach i poprawia przejrzystość obrazu.
Przyjmowanie środków neutralizujących gazy jelitowe
W celu redukcji gazów jelitowych, zaleca się przyjęcie preparatów takich jak Espumisan lub węgiel medyczny. Espumisan stosuje się 3 razy dziennie po 2-3 kapsułki w dniu poprzedzającym badanie oraz rano w dniu badania. Środki neutralizujące gazy nie wchłaniają się w przewodzie pokarmowym i działają miejscowo, poprawiając widoczność narządów na obrazie ultrasonograficznym. Pacjenci z tendencją do wzdęć mogą rozpocząć przyjmowanie takich środków już 2 dni przed badaniem.
Okres na czczo i spożycie niegazowanej wody
Badanie USG jamy brzusznej przeprowadza się na czczo. Co najmniej 6 godzin przed badaniem nie wolno spożywać posiłków ani gęstych płynów. Pacjent może pić niewielkie ilości niegazowanej wody. Spożycie wody nie powoduje zniekształcenia obrazu, a wręcz ułatwia wypełnienie pęcherza moczowego przy badaniach miednicy. Przyjęcie leków popija się niewielką ilością niegazowanej wody.
Unikanie kawy, alkoholu, napojów gazowanych, papierosów i gumy do żucia
Spożycie kawy, alkoholu, napojów gazowanych oraz mocnej herbaty należy zakończyć minimum 6 godzin przed badaniem. Palenie papierosów i żucie gumy jest zabronione przez minimum 6 godzin przed USG jamy brzusznej. Każdy z tych czynników może prowadzić do połykania powietrza oraz powstawania gazów w przewodzie pokarmowym, co skutkuje nieprawidłowym obrazem ultrasonograficznym.
Przyjmowanie regularnie stosowanych leków
Pacjenci przyjmujący leki przewlekle powinni je przyjąć zgodnie z harmonogramem. Leki należy popić niewielką ilością niegazowanej wody, najlepiej nie później niż godzinę przed badaniem. Stosowanie leków należy zgłosić lekarzowi przed rozpoczęciem badania, zwracając uwagę na środki przeciwcukrzycowe lub moczopędne.
Wypełnienie pęcherza moczowego przed badaniem
Wypełnienie pęcherza moczowego jest wymagane przed USG struktur miednicy, narządów rodnych lub prostaty. Na 1-2 godziny przed badaniem pacjent powinien wypić 3-4 szklanki niegazowanej wody (około 1 litra) i nie oddawać moczu do chwili badania. Umiarkowane wypełnienie pęcherza daje najlepsze warunki do obrazowania narządów miednicy i samego pęcherza moczowego.
Specjalne zalecenia dla dzieci
Dzieci przygotowuje się do USG jamy brzusznej z uwzględnieniem wieku i rodzaju badania.
Noworodki i niemowlęta
Noworodki i niemowlęta nie wymagają specjalnego przygotowania. Ostatnie karmienie najlepiej zaplanować na 1-1,5 godziny przed badaniem. W przypadku konieczności oceny żołądka lub odźwiernika proszone jest przyniesienie mleka lub wody w butelce.
Dzieci od 1 do 5 lat
Dzieci w wieku 1-5 lat zgłasza się na badanie minimum 2 godziny po ostatnim posiłku i bezpośrednio przed badaniem nie podaje się napoju. Przy tendencji do wzdęć można zastosować Espumisan w kroplach według wskazań lekarza.
Dzieci powyżej 5 lat
Dzieci powyżej 5 lat zgłasza się na badanie około 4 godziny po ostatnim posiłku. Starsze dzieci mogą przyjąć Espumisan w kroplach lub kapsułkach dostosowanych do wieku. Ważne jest wypełnienie pęcherza moczowego przez wypicie wody bezpośrednio przed wizytą.
Przygotowanie do pokrewnych badań ultrasonograficznych
Zasady przygotowania do ultrasonografii różnią się w zależności od badanego narządu i techniki.
Elastografia wątroby
Elastografia wątroby wymaga przygotowania identycznego jak USG jamy brzusznej. Badanie wykonuje się na czczo, eliminując produkty ciężkostrawne oraz gazotwórcze dzień wcześniej. Preparaty neutralizujące gazy stosuje się według zaleceń lekarza. Wypełnienie pęcherza moczowego nie jest wymagane przy elastografii wątroby.
USG Doppler naczyń
USG Doppler naczyń jamy brzusznej należy poprzedzić dietą lekkostrawną i wykluczeniem produktów gazotwórczych. Pacjent pozostaje na czczo przez minimum 6 godzin. Leki przewlekłe można przyjąć po konsultacji z lekarzem, popijając niewielką ilością niegazowanej wody.
USG tarczycy
USG tarczycy nie wymaga specjalnego przygotowania. Stosowanie leków pozostaje bez zmian. Wskazane jest przyniesienie poprzednich badań ultrasonograficznych tarczycy, wyników badań hormonalnych i TSH jeśli były wykonywane.
USG narządów miednicy
USG narządów miednicy przez powłoki brzuszne wykonywane jest przy wypełnionym pęcherzu moczowym. Pacjent powinien wypić około 1 litra niegazowanej wody na 1-2 godziny przed badaniem i wstrzymać się od oddawania moczu. Nie dotyczy to badań transwaginalnych i transrektalnych, gdzie pusty pęcherz jest wskazany i nie są wymagane dodatkowe przygotowania.
Przebieg badania ultrasonograficznego
USG jamy brzusznej trwa około 15-20 minut. Pacjent układa się na leżance na plecach. Lekarz nakłada na skórę brzucha bezbarwny żel poprawiający przewodnictwo ultradźwięków. Głowica aparatu przesuwana jest po powierzchni brzucha, a obrazy narządów pojawiają się na monitorze. Lekarz może poprosić o zmianę pozycji ciała lub o krótkie wstrzymanie oddechu. W badaniu narządów miednicy może zostać poproszony o opróżnienie pęcherza w trakcie badania. Po zakończeniu żel łatwo usuwa się ze skóry.
Gdzie wykonać badanie USG
USG jamy brzusznej wykonuje się w gabinetach lekarskich wyposażonych w ultrasonograf. Badanie dostępne jest w poradniach publicznych, prywatnych przychodniach, szpitalach oraz centrach diagnostycznych. Placówka powinna zapewniać dostęp do wykwalifikowanych lekarzy radiologów, internistów, gastroenterologów lub urologów. W wybranych przypadkach można skorzystać z badań komercyjnych lub w ramach świadczeń NFZ po otrzymaniu skierowania.
Jak umówić wizytę
Wizytę na USG jamy brzusznej można umówić telefonicznie, przez internet lub osobiście w rejestracji wybranej placówki medycznej. Do placówek publicznych wymagane jest skierowanie od lekarza rodzinnego lub specjalisty. W przychodniach prywatnych oraz centrach diagnostycznych zapisy dostępne są bez skierowania. Rezerwując termin, warto podać cel badania (np. kontrola wątroby, ocena pęcherzyka żółciowego, diagnostyka bólu brzucha), co umożliwia dobranie właściwego przygotowania.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy USG jamy brzusznej można wykonać bez skierowania?
W placówkach prywatnych nie obowiązuje skierowanie. W placówkach publicznych wymagane jest skierowanie od lekarza.
Ile trwa badanie USG jamy brzusznej?
Standardowe USG jamy brzusznej trwa około 15-20 minut.
Czy mogę przyjmować leki przed badaniem?
Przyjmowanie regularnych leków jest dozwolone, popijając niewielką ilością niegazowanej wody.
Jakie produkty są zabronione przed badaniem?
Gazotwórcze produkty, napoje gazowane, kawa, alkohol, ciemne pieczywo, tłuste mięsa, surowe owoce i warzywa.
Czy dziecko wymaga specjalnego przygotowania?
Dzieciom zaleca się powstrzymanie się od jedzenia odpowiednio długo do wieku oraz unikanie ciężkostrawnych pokarmów. Przy tendencji do wzdęć można zastosować Espumisan.
Kiedy nie należy wykonywać badania USG jamy brzusznej?
Brak przeciwwskazań, jednak nieprzestrzeganie zasad przygotowania może skutkować koniecznością powtórzenia badania.
Czy badanie jest bolesne?
USG jamy brzusznej jest bezbolesne i nieinwazyjne.
W jakich przypadkach konieczne jest wypełnienie pęcherza?
Przy ocenie narządów miednicy, m.in. narządów rodnych czy prostaty, wymagane jest wypełnienie pęcherza moczowego.
Czy wynik otrzymuję od razu?
W większości przypadków wynik badania wraz z opisem wydawany jest natychmiast po zakończeniu badania.
Jakie inne badania mogą wymagać podobnego przygotowania?
Elastografia wątroby oraz USG Doppler naczyń jamy brzusznej wymagają zastosowania diety lekkostrawnej oraz okresu na czczo.
